نفت خام یا پترولیوم بطور طبیعی در زیرزمین یافت می شود و پس از استخراج به سوخت و فرآورده های دیگر تبدیل می گردد. نفت یک سوخت فسیلی است، به این معنی که در طی تجزیه مواد آلی طی میلیون ها سال تولید شده است. 

هنگامی که مقادیر زیادی از ارگانیسم های مرده (در درجه اول زئوپلانکتون ها و جلبک ها) در زیر سنگ های رسوبی تحت تاثیر گرما و فشار شدید قرار بگیرند، نفت تشکیل می شود.

نفت خام مایعی سیاه یا قهوه ای تیره است اما گاهی اوقات به رنگ زرد، قرمز یا سبز نیز دیده می شود که نشان دهنده ترکیبات متنوع این ماده پر ارزش است.

برش نفتی به مخلوطی از چند هیدروکربن با نقطه جوش نزدیک که در برج تقطیر پالایشگاه ها در اثر تقطیر جزء به جزء جدا می شوند، گفته می شود. برش های نفت خام به ۳ دسته کلی گازی، مایع و جامد تقسیم می شوند.

برش نفتی گازی: در این برش نفتی هیدروکربن های سبک ۱ تا ۴ کربنه که نقطه جوش پایینی دارند جدا می شوند. مثل گازهای متان، اتان، پروپان و بوتان.

برش نفتی مایع: در این برش نفتی هیدروکربن هایی با مولکول های ۵ تا ۲۰ کربنه جدا می شوند. نیروی ربایش بین مولکولی و نقطه جوش این هیدروکربن ها از برش گازی بیشتر است. انواع برش مایع شامل برش سبک ۵ تا ۱۶ کربنه(بنزین و نفت سفید)، برش میانی ۱۵ تا ۱۸ کربنی(گازوئیل) و برش سنگین ۱۶ تا ۲۰ کربنه(روغن) می باشد.

برش نفتی جامد: در این برش نفتی هیدروکربن هایی با مولکول های بزرگ که ۲۰ کربنه و بیشتر هستند، جدا می شوند مثل پارافین، موم ها و قیر.

چاه شماره یک نام نخستین چاه نفت خاورمیانه است که در شهر مسجدسلیمان در استان خوزستان قرار دارد. این چاه در منطقه‌ای بنام درهٔ خرسون (میدان نفتون) مستقر می‌باشد، که عملیات حفاری آن در سال ۱۲۸۶ ه‍.ش توسط کنسرسیوم دارسی آغاز شد و در تاریخ ۵ خرداد ۱۲۸۷ ه‍.ش به مخزن نفتی رسید. چاه شماره یک در حدود ۳۶۰ متر عمق دارد، که از آن روزانه ۳۶ هزار لیتر (معادل ۲۲۸ بشکه در روز) نفت خام سبک تولید می‌شد. نیروی محرکه ماشین‌آلات مربوط به دکل حفاری چاه شماره یک از توربین بخار تأمین می‌شد. این چاه هم‌اکنون در مرکز شهر مسجدسلیمان، در مجاورت منطقهٔ نمره یک، به صورت موزهٔ تحت نظارت شرکت ملی نفت ایران قرار دارد.

از شاخص (API) برای نشان دادن میزان سبکی و سنگینی نفت خام استفاده می شود. این شاخص از حاصل تقسیم عدد ۱۴۱.۵ بر وزن مخصوص نفت خام در درجه حرارت ۶۰ درجه فارنهایت منهای عدد ۱۳۱.۵ به دست می آید. نفت خام سنگین تر باعث تولید فرآورده های با ارزش افزوده پایین تر می گردد.

نمودار API نفت خام کشورهای مختلف

در سال 2022 امریکا با تولید 11.8 میلیون بشکه نفت روزانه، در صدر بیشترین تولید کنندگان نفت جهان قرار گرفته است. پس از آن عربستان و روسیه به ترتیب با 11 و 10 میلیون بشکه نفت روزانه قرار دارند. ایران نیز با تولید 3 میلیون بشکه نفت در روز در رتبه 10 قرار دارد.

در نمودار زیر میزان تولید نفت کشورها ارائه شده است، به این صورت که رنگ نارنجی بیشترین مقدار تولید و رنگ بنفش کمترین مقدار تولید را نشان می دهد.