نسبت P/E یا قیمت به سود هر سهم یکی از متداول‌ترین معیارهای ارزیابی سهام شرکت‌هاست. این نسبت نه‌تنها در ایران بلکه در اکثر بازارهای مالی دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگرچه ممکن است در ظاهر درک این نسبت آسان به‌نظر برسد اما  درک و تجزیه و تحلیل صحیح آن نیازمند تجربه و تامل فراوان است.

نحوه محاسبه نسبت P/E

برای محاسبه نسبت  P/E،  قیمت روز سهام (Price) یک شرکت به سود هر سهم (Earning Per Share) آن تقسیم می‌شود. با توجه به نحوه محاسبه سود هر سهم، می‌توان انواع مختلفی از P/E را تعریف کرد.

 اگر در این نسبت از سود سال گذشته و محقق شده شرکت استفاده شود، اصطلاحا به آن P/E دنباله‌رو یا گذشته‌نگر گفته می‌شود و اگر از سود پیش‌بینی شده شرکت برای سال آینده استفاده شود، اصطلاحا به آن P/E پیشرو یا آینده‌نگر گفته می‌شود. همچنین تحلیلگر خود می‌تواند سود آینده شرکت را برآورد کرده و با استفاده از قیمت روز سهم این نسبت‌ را محاسبه کند که در این صورت به آن P/E برآوردی گفته می‌شود.

در واقع این نسبت بیان‌کننده مبلغی است که سرمایه‌گذاران حاضرند برای به دست آوردن یک ریال سود بپردازند. مثلا اگر نسبت‌ P/E سهمی معادل ۱۰ باشد، به این معنی است که سرمایه‌گذاران حاضرند برای به دست آوردن یک ریال سود،  مبلغ ۱۰ ریال بپردازند.

تفسیر دیگر این نسبت نرخ بازگشت سرمایه است؛ به این معنی که اگر این نسبت عدد ۵ باشد، با توجه به سودی که شرکت محقق می‌کند، ۵ سال زمان می‌برد تا اصل سرمایه‌ سرمایه‌گذار بازگردد.

انواع P/E در بورس

محاسبه مقدار P/E به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. تفاوت این روش‌ها در نحوه محاسبه سود هر سهم یا همان EPS است. در روش اول، محاسبه EPS براساس TTM انجام می‌شود. در این روش مجموع سود‌ یا زیان شناسایی شده شرکت طی یک سال گذشته لحاظ می‌شود. در نظر داشته باشید برای درک بهتر مفهوم EPS، می‌توانید مقاله «کاربرد EPS در بورس چیست؟» را مطالعه کنید.

فرض کنید انتهای سال مالی شرکتی اسفند ماه باشد و درحال حاضر در آبان ماه باشیم. در این شرایط گزارش صورت سود و زیان شرکت برای دوره سه‌ ماهه بهار و تابستان امسال منتشر شده است؛ بنابراین برای محاسبه مقدار سود هر سهم به روش TTM، باید سودی که شرکت به ازای هر سهم در فصل بهار و تابستان سال مالی جاری و پاییز و زمستان سال مالی گذشته ساخته است را با هم جمع کنیم تا مقدار EPS برای یک دوره ۱۲ ماهه محاسبه شود. حال با توجه به فرمول محاسبه P/E قیمت روز سهم را بر مقدار EPS به‌دست آمده تقسیم و مقدار P/E شرکت به روش TTM را به‌دست می‌آوریم.

با توجه به ویژگی‌ها و نحوه محاسبه، بزرگ‌ترین مشکل محاسبه P/E به روش TTM، این است که مقدار آن براساس سودهای شناسایی شده گذشته شرکت محاسبه می‌شود و همان‌طور که می‌دانید، عملکرد گذشته شرکت به هیچ عنوان تضمین‌کننده سودآوری آینده آن نیست. به همین دلیل است که تحلیلگران بنیادی معمولا اقدام به محاسبه مقدار EPS براساس روش‌های تحلیلی می‌کنند. این افراد برای بررسی ارزندگی یک شرکت، معمولا با در نظر گرفتن عواملی مانند نرخ بهره بانکی، نرخ رشد سود شرکت، تورم و… و با استفاده از تحلیل صورت‌های مالی، مقدار EPS را پیش‌بینی می‌کنند که به این روش از محاسبه EPS، روش تحلیلی یا اصطلاحا فوروارد گفته می‌شود. برای محاسبه مقدار EPS به این روش، تحلیلگران باید شناخت مناسبی از صنعت و نماد مربوطه نیز داشته باشند.

روش سوم برای محاسبه P/E نیز روش میانگین‌گیری است. اگه قیمت روز سهام شرکت را بر میانگین سود تحقق‌یافته شش ماه گذشته آن و سود پیش‌بینی‌شده شش ماه آینده تقسیم کنید، مقدار P/E میانگین محاسبه می‌شود.

مقدار P/E همه شرکت‌های فعال در بورس، در سایت TSETMC قابل مشاهده است. با مراجعه به این سایت، در صفحه مربوط به هر نماد، می‌توانید مقدار P/E هر شرکت را مشاهده کنید. توجه داشته باشید، نحوه محاسبه EPS در سایت TSETMC براساس روش TTM است.

نسبت P/S از دو واژه Price به معنای قیمت و Sale به معنای فروش تشکیل شده است؛ پس در واقع نسبت P/S نشان دهنده نسبت قیمت هر سهم به فروش هر سهم می‌باشد.